Moje Zabrze. Architektura.
Arnold Hartmann, architekt
dla Zabrza.
Mówiąc o Zabrzańskiej
architekturze wymienia się najczęściej imię Dominikusa Böhma,
mistrza z Koloni. Ale jeszcze więcej pozostawił po sobie w Zabrzu
berlińczyk ARNOLD HARTMANN.
„Deutsche
Bauzeitung XLIV. Jahrgang. No. 23. Berlin, den 19. Maerz 1910 (1), w
tym numerze
„Niemieckiej Gazety Budowlanej” pisano szeroko o budowlach
socjalnych na Górnym Śląsku. Wiele z nich np: szpitale w Zabrzu (wieża kominowa szpitala w Dorocie),
Bytomiu, Rudzkiej Kuźnicy (rozebrany z powodu szkód górniczych w
1935r), Bielszowicach i Katowicach projektował dla Spółki Brackiej
(Knappschaft) berlińczyk Arnold Hartmann. (2) W uznaniu jego
osiągnięć Donnersmarckhütte
w Zabrzu zamówiła u niego projekty następnych budowli. Były to
np: reprezentacyjne
budynki osiedla
„Sandkolonie” (Zandka), cechownia, remiza straży pożarnej,
, ale najważniejszym obiektem był
monumentalny budynek dyrekcji huty wybudowany z szarej cegły z
użyciem terakoty. Wzniesiono
go w 1907 roku. Detale architektoniczne i schody wykonano z kamienia.
"Hauptbureau der Donnersmarckhütte in Zabrze."
"Hauptbureau der Donnersmarckhütte in Zabrze."
Plan
parteru budynku dyrekcji „ Donnersmarckhütte”.
Od lewego górnego rogu:
sanitariaty, pokój konferencyjny, przedpokój, dyrektor generalny,
dyrektor, pokój dyrektorów, poczekalnia, portiernia i dalej za
wejściem i schodami są registratura, buchalteria, rachuba, kasa i
sejfy, pokój zapasowy i na końcu znowu sanitariaty. W części
wewnętrznej od lewej: Kohlen-B (?), telefony, sień główna, pokój
do korespondencji, gospodarka materiałowa.
Starosta Powiatu Zabrze,
Hermann Freiherr von Ziller zamówił u
Arnolda Hartmanna przebudowę budynku jego siedziby oraz stajnię i
powozownię. Ten drugi budynek architekt zaprojektował, na prośbę
zleceniodawcy, w stylu wiejskiego gospodarstwa z Hesji. Von
Ziller był miłośnikiem tej architektury.
Powozownia Starostwa w Zabrzu. Widok od południowego zachodu.
W nowym ukończonym w 1907
roku budynku remizy kwaterowała wspólna dla huty i miasta Zabrze
straż pożarna (w oryginale użyto pojęcia „miasto”, choć
Zabrze zostało nim już jako Hindenburg dopiero dwanaście lat
później)
Feuerwehr-Depot der Donnersmarck–hütte, Teilansicht.
W środku znajdowały się
pomieszczenia dla wozów, z lewej wieża do ćwiczeń i wieszania
węży do której przylegały końskie stajnie. Nad nimi mieściły
się pomieszczenia służbowe, a z drugiej strony mieszkania.
Koszty wszystkiego co wybudował Hartmann na Górnym Śląsku do początku 1910 roku wyniosły 7 200 000 Marek. Najwięcej wydał Chorzów (Königshütte) 1 117 000 M, Zabrze wydało 1 076 000 M. Inne miasta znacznie mniej.
Koszty wszystkiego co wybudował Hartmann na Górnym Śląsku do początku 1910 roku wyniosły 7 200 000 Marek. Najwięcej wydał Chorzów (Königshütte) 1 117 000 M, Zabrze wydało 1 076 000 M. Inne miasta znacznie mniej.
(1) „Niemiecka Gazeta
Budowlana” rocznik XLIV. Num. 23. Berlin
19 marzec 1910.
(2) A. Hartmann urodził się 24 kwietnia 1861 roku w Brüssow, zmarł 15 maja 1919 roku w Berlinie. Był absolwentem Wyższej Szkoły Technicznej w Berlinie-Charlottenburgu. Jako samodzielny architekt był członkiem Bund Deutscher Architekten (Związek Niemieckich Architektów) i przez jakiś czas przewodniczącym berlińskiego oddziału Związku. Pierwsze jego znane prace to projekty willi o pałacowym charakterze w Berlinie-Grunewald. Jego najważniejsze budowle to – 1877 Pomnik Wojny 1870/71, 1876 Villa Büttner w Berlinie-Grunewald, 1898 Villa Meyer w Berlinie-Grunewald, 1899 wieża Bismarcka w Kolonii, 1901 szpital gwarecki w Chorzowie.
(2) A. Hartmann urodził się 24 kwietnia 1861 roku w Brüssow, zmarł 15 maja 1919 roku w Berlinie. Był absolwentem Wyższej Szkoły Technicznej w Berlinie-Charlottenburgu. Jako samodzielny architekt był członkiem Bund Deutscher Architekten (Związek Niemieckich Architektów) i przez jakiś czas przewodniczącym berlińskiego oddziału Związku. Pierwsze jego znane prace to projekty willi o pałacowym charakterze w Berlinie-Grunewald. Jego najważniejsze budowle to – 1877 Pomnik Wojny 1870/71, 1876 Villa Büttner w Berlinie-Grunewald, 1898 Villa Meyer w Berlinie-Grunewald, 1899 wieża Bismarcka w Kolonii, 1901 szpital gwarecki w Chorzowie.
Kolekcja i opracowanie: Andrzej Dutkiewicz Wspłópraca: Dariusz Guz. 29.06.2014