Zabrze Muzeum. Pieniądz Zastępczy.
Po wybuchu I wojny światowej z rynku zaczęły znikać na skutek ogólnego braku metali najpierw złote i srebrne, a później wykonane z innych stopów monety. Ich brak sprawiał ogromne kłopoty w codziennym życiu powodując paraliż handlu. W tej sytuacji lokalne władze administracyjne oraz niektóre prywatne przedsiębiorstwa przemysłowe wprowadziły do obiegu pieniądz zastępczy. Były to najpierw banknoty, a w późniejszym czasie ze względu na większą trwałość także monety zastępcze. Różnego rodzaju pieniądze zastępcze wydawały również istniejące przy wielu przedsiębiorstwach Consumvereine (Spółdzielnie spożywcze).
6
Marzenie każdego mężczyzny: pieniądze za które można kupić tylko piwo ;-) W Zabrzu takie były! Choć nie zupełnie, to jednak browar w Zabrzu emitował własne monety zastępcze. Oto jedna z nich.
Na rewersach cyfry: 5, 10, 10 i 20, które oznaczają wartość żetonu w fennigach. Żeton o wartości 5 fennigów prezentowaliśmy już na tej stronie pod nr 4. Tym razem udało nam się nabyć żeton o wartości 10 fennigów wykonany z miedzi. Pozostałe dwa wykonane zostały odpowiednio z mosiądzu 10 fennigów i z aluminium 20 fenigów. Mamy nadzieję, że uda się nam w przyszłości uzupełnić nasz zbiór o te dwa.
Redakcja: Dariusz Guz. Eksponat z kolekcji autora. 19.07.2016
Redakcja: Dariusz Guz. Eksponat z kolekcji autora. 19.07.2016
5
To dość niezwykły pieniądz zastępczy z 1919 roku gdyż wydany i pokrywany nie przez jedno miasto czy fabrykę w przez kilka miast i powiatów miejskich i wiejskich.
Na awersie od góry napis: Pieniądz zastępczy powiatów miejskich i wiejskich górnośląskiego okręgu przemysłowego. Wartość 25 fenigów. Ważny do 31 grudnia 1919 roku. Na rewersie: Za odkupienie odpowiadają: Miasta lub powiaty Bytom, Gliwice, Zabrze, Katowice, Chorzów, Rybnik i Tarnowskie Góry.
Wydawca: Carl Fleming. Sp. Akcyjna Głogów i Berlin. Z kolekcji Rafała Ciniewskiego. 06.12.2015
Wydawca: Carl Fleming. Sp. Akcyjna Głogów i Berlin. Z kolekcji Rafała Ciniewskiego. 06.12.2015
4
Żeton o średnicy 27 mm, wykonany z mosiądzu. Na awersie cyfra 5, na rewersie napis ACTIEN--BRAUEREI ZABRZE. Może ktoś wie kiedy został wybity i do czego służył? Zagadka rozwiązana! Pomógł Pan Marcin Dajczak, który na stronie http://liegnitz.pl/index.php?OBJ/204 znalazł następujący opis: "Browary żetonami regulowały dodatkowe wynagrodzenie swoim pracownikom. Realizować je można było jedynie w firmowych magazynach i sklepach. Posługiwano się nimi także w restauracjach płacąc za piwo, eliminując w ten sposób obrót gotówkowy." Pan Dajczak wnioskuje więc: z tyłu żetonu wybita jest nazwa browaru w naszym przypadku "Browar akcyjny Zabrze", natomiast cyfra 5 może sugerować że żeton jest równowartością 5 niemieckich pfennigów, natomiast gdy byłby napis "5 litr" / "5 bier" to oznaczałoby że otrzymamy 5 piw / 5 litrów piwa po wymianie tego żetonu.
Kolekcja i opracowanie: Dariusz Guz 05.04.14
Kolekcja i opracowanie: Dariusz Guz 05.04.14
Ciągle rozbudowujące się zakłady Augusta Borsiga w Biskupicach potrzebowały coraz więcej rąk do pracy. W związku z tym w 1863 roku rozpoczęto budowę osiedla przy Augustastrasse (ul.Okrzei). Na początku ulicy wybudowany został hutniczy dom gościnny wraz ze sklepem i kantyną urzędniczą. Na zapleczu gospody urządzono letni park z altaną.
1 listopada 1868 roku przy zakładach Borsigwerk utworzona została spółka „Consum & Spar-Verein Borsigwerk, e.G.m.b.H.“. Spółka ta prowadziła między innymi sklep otwarty w gospodzie hutniczej. Spółka posiadała statut i legitymacje. W późniejszym czasie wybiła także żetony, którymi można było płacić w sklepie i gospodzie.
Poniżej prezentujemy dwa takie żetony o różnych nominałach.
Żeton o nominale 10
Żeton o nominale 10 wykonany jest z żelaza jako brakteat tzn. moneta z cienkiej blaszki wybijana jednostronnie, na awersie wybity był wypukły stempel. Rewers nie posiadał więc żadnych symboli, Żeton jest ośmioboczny o średnicy 22,0 mm. Na żetonie napis CONS.VER.BORSIGWERK i w środku cyfra 10. Ciekawym jest, że spotkałem się jeszcze z żetonami ośmiobocznymi różniącymi się tylko nominałami. Były to nominały 50, 100 i 500.
Poniżej prezentujemy dwa takie żetony o różnych nominałach.
Żeton o nominale 10
Żeton o nominale 10 wykonany jest z żelaza jako brakteat tzn. moneta z cienkiej blaszki wybijana jednostronnie, na awersie wybity był wypukły stempel. Rewers nie posiadał więc żadnych symboli, Żeton jest ośmioboczny o średnicy 22,0 mm. Na żetonie napis CONS.VER.BORSIGWERK i w środku cyfra 10. Ciekawym jest, że spotkałem się jeszcze z żetonami ośmiobocznymi różniącymi się tylko nominałami. Były to nominały 50, 100 i 500.
Żeton o nominale 1 MARK
Żeton o nominale 1 MARK wykonany jest także z żelaza jako brakteat. Średnica 27 mm. Na żetonie napis CONS.VER.BORSIGWERK MARK i w środku cyfra 1.
Żeton o nominale 1 MARK wykonany jest także z żelaza jako brakteat. Średnica 27 mm. Na żetonie napis CONS.VER.BORSIGWERK MARK i w środku cyfra 1.
Kolekcja i opracowanie: Dariusz Guz
Moneta Zastępcza wydana przez Radę Gminy Zabrze (wówczas Hindenburg)
Pierwsza moneta o nominale 50 fenigów została wyemitowana w 1918 roku przez Radę Gminy Zabrze (wówczas Hindenburg). Moneta została wybita w firmie L. Chr. Lauer w Norymberdze.
Nakład wszystkich odmian wynosi 161.400 egzemplarzy. Odmiany różnią się przede wszystkim ilością perełek na awersie: 85, 82, 69, 67, 63 i 62. Dwie znane odmiany nie posiadają otworu. Moneta o kształcie ośmioboku, średnica 24,3 mm, wykonana jest z żelaza. Na awersie widoczny napis Kleingeldersatzmarke i nominał 50fenigów. Na rewersie napis Gmina Hindenburg O/S. i data emisji 1918. Kolekcja i opracowanie: Dariusz Guz
Pierwsza moneta o nominale 50 fenigów została wyemitowana w 1918 roku przez Radę Gminy Zabrze (wówczas Hindenburg). Moneta została wybita w firmie L. Chr. Lauer w Norymberdze.
Nakład wszystkich odmian wynosi 161.400 egzemplarzy. Odmiany różnią się przede wszystkim ilością perełek na awersie: 85, 82, 69, 67, 63 i 62. Dwie znane odmiany nie posiadają otworu. Moneta o kształcie ośmioboku, średnica 24,3 mm, wykonana jest z żelaza. Na awersie widoczny napis Kleingeldersatzmarke i nominał 50fenigów. Na rewersie napis Gmina Hindenburg O/S. i data emisji 1918. Kolekcja i opracowanie: Dariusz Guz
Moneta
Zastępcza wydana przez Adolf Deichsel Drahtwerke und
Seilfabriken AG (Fabryka lin i drutu)
Moneta o nominale 20 fenigów wyemitowana przez firmę Adolf Deichsel. Moneta wykonana z żelaza, w kształcie ośmioboku o średnicy 22,0 mm.Na awersie widoczny napis Kleingeldersatzmarke i nominał 20 fenigów. Na rewersie napis Adolf Deichsel i Hindenburg O/S. Oraz nominał 20 fenigów. Istniały jeszcze na pewno takie monety zastępcze o nominałach 10 i 50 fenigów.
Moneta o nominale 20 fenigów wyemitowana przez firmę Adolf Deichsel. Moneta wykonana z żelaza, w kształcie ośmioboku o średnicy 22,0 mm.Na awersie widoczny napis Kleingeldersatzmarke i nominał 20 fenigów. Na rewersie napis Adolf Deichsel i Hindenburg O/S. Oraz nominał 20 fenigów. Istniały jeszcze na pewno takie monety zastępcze o nominałach 10 i 50 fenigów.
Kolekcja i opracowanie: Dariusz Guz