Przedmioty

Zabrze Muzeum Przedmioty

25-lecie „Stowarzyszenia Hodowców Małych Zwierząt” z Biskupic- Borsigwerku w 1929 roku.

Ten mały medal z napisem Borsigwerk – Biskupitz (Biskupice) wybito w roku 1929, gdy świętowano 75-cio lecie kompleksu przemysłowego „Borsigwerk”. Ale okazja do jego wydania była zupełnie inna. W tym samym roku swe 25-lecie obchodziło „Stowarzyszenie Hodowców Małych Zwierząt” z Biskupic - Borsigwerku . Mówi o tym skrót KL.Z.V. (Kleintierzuchtverein). W ramach jubileuszu odbył się pokaz osiągnięć (Jubiläumsschau) hodowców i o tym opowiada ten medal. Na odwrocie przedstawiono scenkę rodzajową z kilkoma gatunkami owych małych hodowlanych zwierząt.

Z kolekcji Andrzeja Dutkiewicza.

„Porcelanka”, czyli zamknięcie butelki (brak uszczelki i mechanizmu z grubego drutu). Ale tym razem nie z oranżady, czy piwa, a z mleka.

Producentem tej butelki mleka była nie zwykła mleczarnia, tylko „Sanitätsmolkerei”, czyli Mleczarnia Sanitarna. Takie mleczarnie powstały w Niemczech prawdopodobnie ok. 1900 roku i poprzez odpowiednią selekcję krów i zachowanie czystości starano się zapewnić taką jakość mleka, żeby mogło być pite na surowo również przez niemowlęta. Takie mleko było co prawda droższe, ale obiecywano sobie że będzie wolne od prątków gruźlicy. Nie udało mi się ustalić która z zabrzańskich mleczarni byłe „sanitarna”, ale w książce adresowej z 1912 roku wynika że w ówczesnych granicach Zabrza było 17 sklepów mleczarskich i 3 mleczarnie. W 1938 roku w Hindenburgu były 4 hale mleczne (Milchhalle), oraz wielka ilość sklepów mleczarskich. Na jednym ze zdjęć sprzed 1928 roku na skrzyżowaniu, gdzie obecnie jest plac Wolności znajdował się sklep Górnośląskiej Centrali Mlecznej.
Władze pruskie kwestię zaopatrzenia w mleko dzieci i matek karmiących traktowało bardzo poważnie. W czasie I wojny światowej wprowadzono jego sprzedaż na kartki. Miejska mleczarnia wybiła własne żetony za które kupić możny było mleko w „Milchversorgung Zabrze”.

„Milchversorgung Zabrze”, 20 wystarcza na 1 litr mleka.
/ z portalu aukcyjnego „ebay” /

Z kolekcji Mateusz Markiewicza. Serdeczne dziękujemy za użyczenie tego rzadkiego eksponatu.
Opracował A. Dutkiewicz. 05.11.2017

Oryginalne naczynie stołowe z restauracji „ Schweizerhäuschen Makoschau” . Szwajcarski Domek w Makoszowach z kolekcji Karola Kleczki.

Kliknij i przejdź do większego artykułu o restauracji.

S. Miodownik Schuhwaren (Obuwnictwo) Gleiwitz Hindenburg.

Wolności 292. Foto A. Dutkiewicz.

Trochę zużyta, ale ciągle służy! Ta łyżka do butów pochodzi od pana Miodownika, którego sklep z butami znajdował się na Kronprinzenstraße 292 (ul. Wolności). Właścicielem tego domu był Max Pollack, który również tam mieszkał. Tenże był również właścicielem domu pod numerem 288, w którym mieściła się księgarnia i drukarnia Viktora Czecha, bratanka Maxa Czecha, wydawcy najstarszej znanej pocztówki z widokiem Zabrza, jak i wielu innych. Viktor Czech również wydał jedną zabrzańską pocztówkę. Pan Miodownik miał również sklep w Gliwicach.
Za łyżkę dziękujemy Piotrowi Herszowskiemu.

Opracował: Andrzej Dutkiewicz. 11.08.2017

"Ubrania Męskie i Chłopięce – August Poloczek- Hindenburg Kronprienzenstraße 281”.

Już trzeci, znowu inny wieszak z tej firmy. Sklep osiągalny był pod numerem telefonu 24 36. Pan Poloczek prawdopodobnie również tam mieszkał, gdyż w książce adresowej z 1938 roku figuruje tam jako August Poloczek – kupiec. Dziś zamiast ubrań można tam kupić lampę, w placówce handlowej o wdzięcznej nazwie „Aladyn”.

Z kolekcji Piotra Herszowskiego. 09.07.2017

Zobacz wielką kolekcję wieszaków na www.zabrze.aplus.pl

Oryginalne butelki z hurtowni piwa (Biergroßhandlung) i wytwórni wody mineralnej (Mineralwasserfabrik) „Neptun” HUGO GRÜNBERGER w Zaborzu ul. Lompy .

Butelka wykonana z zielonego szkła. Wysokość butelki 27,0 cm, średnica podstawy 7,0 cm. Na wysokości 15,0 cm zaczyna się zwężać tworząc szyjkę. Średnica wylotu 3,0 cm. Butelka zamykana zamknięciem kabłąkowym. Niestety zamknięcie jest niekompletne.
Od góry umiejscowione są napisy:
EIGENTUM DER BIERGROSSHANDLUNG
HUGO GRÜNBERGER
G.m.b.H.
ZABORZE O.-S.

Butelka wykonana z przeźroczystego szkła. Wysokość butelki wraz z zamknięciem 23,0 cm. Średnica podstawy 5,5 cm. Butelka od dołu zaczyna się rozszerzać osiągając największą średnicę 8,0 cm. Później ku górze przechodząc w szyjkę. Na wysokości 17,0 cm butelka posiada poprzeczny garb. Średnica wylotu 2,0 cm.
Od góry na butelce znajdują się napisy:
Grünbergers Brause
GESETZL. GESCHÜTZT
No 142210
MIN-WASS-FABRIK NEPTUN
HUGO GRÜNBERGER
ZABORZE
GESETZL. GESCHÜTZT No357150
Butelka zamykana zamknięciem dźwigniowym. Na tzw. porcelance napis koloru pomarańczowo czerwonego :Zaborzer Mineralwasserfabrik NEPTUN,
Na tzw. „dupce porcelanki” napis: AKT. GES. FÜR GLASINDUSTRIE DRESDEN.
Zamknięcie to zostało opatentowane w 1877 roku przez Hermanna Grauel'a z Magdeburga, 19 lat później Otto Kirchhof z Burgstädt poprawił to zapięcie i zgłosił do urzędu patentowego. Patent otrzymał 15 lipca 1896 roku. Zapięcie takie używane jest również w czasach dzisiejszych do zamykania słoików.
Na stronie http://www.bildarchiv-neumann.de/Siemens_Glas.htm można przeczytać informacje o historii producenta tej „porcelanki”.

Butelka wykonana z zielonego szkła. Wysokość butelki wraz z zamknięciem 23,0 cm. Średnica podstawy 5,5 cm. Butelka od dołu zaczyna się rozszerzać osiągając największą średnicę 8,0 cm. Później ku górze zaczyna się zwężać, przechodząc w szyjkę. Na wysokości 17,0 cm butelka posiada poprzeczny garb. Średnica wylotu 2,0 cm.
Od góry na butelce znajdują się napisy:
INHALT
ERZEUGNIS DER ZABORZER
MINERALWASSERFABRIK
NEPTUN
HUGO GRÜNBERGER
GES. GESCH. No 357150
Butelka zamykana zamknięciem dźwigniowym. Na porcelance napis koloru pomarańczowo czerwonego :Zaborzer Mineralwasserfabrik NEPTUN,
Na „dupce porcelanki” napis: AKT. GES. FÜR GLASINDUSTRIE DRESDEN.

Pierwszą informację o Hugo Grünbergerze znalazłem w gazecie Der Oberschlesische Wanderer nr 6 z 1904 roku. Pojawia się w niej ogłoszenie o koncercie, który odbędzie się 10 stycznia 1904 roku w odnowionej sali Grünbergera na Zaborzu B. Koncert rozpocznie się o godzinie 19.30. Koncertować będzie orkiestra Königlichen Berginspektion Bielschowitz. Wejście kosztuje 30 Pfg. Ogłoszenie informuje także, że sala jest dobrze ogrzewana.

Następną informację znalazłem w gazecie Górnoślązak nr 81 z 7 kwietnia 1908 roku. Pojawia się w tej publikacji informacja, iż należy on do zarządu patriotycznego „Arbeitferajnu”. Poniżej wycinek z Adressbuch für Zabrze mit Einwohner Verzeichnis von Biskupitz, Borsigwerk und Zaborze wydanej w 1910 roku skąd wiadomo iż Hugo Grünberger – właściciel domu i oberżysta mieszka w Zabrzu Zaborzu przy Krugstrasse 79 (ul. Lompy).

W Gazecie Robotniczej nr 22 z 1912 roku pojawia się ogłoszenie o prowadzeniu na Zaborzu przez Hugo Grünbergera firmy zajmującej się destylacją, prowadzeniem restauracji, fabryki wody selterskiej i składu piwa.

W książce adresowej Adresbuch für Zabrze mit Einwohner Verzeichnis von Bielschowitz, Mikultschütz und Zaborze wydanej w 1912 roku w dalszym ciągu Hugo Grünberger posiada firmę w Zabrzu Zaborzu przy Krugstrasse 79 (ul. Lompy). W książce adresowej Adresbuch Zabrze 1914 firma zlokalizowana jest przy Krugstrasse 1 (ul. Lompy).

W gazecie Der Oberschlesische Wanderer nr 215 z 1917 roku znajduje się informacja,że dwaj synowie Hugo Grünbergera Louis, który był kapralem (Unteroffizer) oraz Max , który był starszym szeregowcem (Gefreiter) otrzymali krzyż żelazny II klasy.

W gazecie Der Oberschlesische Wanderer nr 1 z 1918 roku Hugo Grünberger składa mieszkańcom miasta życzenia wszelkiej pomyślności w Nowym Roku.

W gazecie Der Oberschlesische Wanderer nr 265 z 15 listopada 1922 roku pojawiło się kilka nekrologów informujących o śmierci Hugo Grünbergera. Poniżej zamieszczamy nekrologii oraz ich treść.

Nagle i niespodziewanie odszedł od nas w Obernigk w najlepszych swych
latach drugi przewodniczący naszego zrzeszenia Pan Hugo Grünberger
Aktywny jego członek od samego powstania i członek zarządu.
Naszym honorem jest czcić pamięć o nim. Stowarzyszenie producentów wody mineralnej.
Scharia i Schmecka.
Pogrzeb odbędzie się w czwartek o 3.30 po południu we Wrocławiu.

Nagle i niespodziewanie odszedł od nas nasz kochany i sprawiedliwy właściciel i gospodarz domu Pan Hugo Grünberger w wieku 52 lat. Straciliśmy w nim człowieka o dobrym i sprawiedliwym charakterze który zasłużył na wdzięczną i długą pamięć.
Zaborze, 15 listopad 1922 rok.
Lokatorzy domu przy Brojastrasse 36 (ul. Lompy).

Dziś w nocy zmarł nagle po krótkiej ciężkiej chorobie mój ukochany mąż, nasz opiekuńczy ojciec, teść, dziadek, brat szwagier kupiec
Hugo Grünberger w 53 roku życia.
Z głębokim bólem w imieniu rodziny Dorothea Grünberger z domu Böhm.
Breslau, Obornigk, Zaborze 14 listopad 1922 rok.
Pogrzeb w czwartek po południu z kaplicy cmentarza żydowskiego Wrocław-Cosel.

Głęboko wstrząsnęła nami wiadomość o śmierci naszego szanownego szefa Pana
Hugo Grünberger'a z Obernikg. Zmarły zawsze troszczył się o pomyślność swych pracowników i na zawsze zachowamy wdzięczną o nim pamięć.
Zaborze, 14 listopad 1922 rok.
Pracownicy firmy Hugo Grünberger Zaborze.

Dziś rano zmarł nagle nasz wielce szanowny szef
Pan Hugo Grünberger z Obernikg.
Jego zacny charakter i pomocne usposobienie zapewniły mu nigdy nie przemijającą nasza pamięć.
Zaborze, 14 listopad 1922 rok
Ernst Skrobek z żoną.

W gazecie Der Oberschlesische Wanderer nr 266 z 1922 roku zamieszczono nekrolog:

Nagle i niespodziewanie zabrała śmierć naszego ukochanego i serdecznego kolegę, byłego kolarza Pana Hugo Grünbergera
Wspominamy w żałobie prawego szanowanego człowieka, o którym pamięć pozostanie wśród nas nieskalana.
Bytom, 15 listopad 1922 rok.
W imieniu weteranów klubu Silesia Beuthen Paul Gowik.

Der Oberschlesische Wanderer nr 268 z 1922 roku zamieszcza nekrolog:

Zmarł nasz zasłużony i sprawdzony członek, kupiec
Hugo Grünberger
Jego imię będzie w naszym klubie niezapomniane
Der Turnverein „Vörwarts” Zaborze
Bist

Autor: Dariusz Guz. Eksponaty ze zbioru autora. Tłumaczenia tekstów nieoceniony: Andrzej Dutkiewicz.

Na stronie Muzeum Miejskiego w Zabrzu ze Słownika Żydów w Zabrzu można uzyskać wiele informacji dotyczących zabrzańskich żydów. Wśród nich jest także informacja o oberżyście Hugo Grünbergerze.
Strony internetowe:

http://www.muzeum-miejskie-zabrze.pl/grnberger-hugo-heimann.php 16.10.2016. 10.00),
http://www.bildarchiv-neumann.de/Siemens_Glas.htm (29.10.2016. 15.00),
Strona Śląskiej Biblioteki Cyfrowej, z której wykorzystano fragmenty zamieszczone w czasopismach oraz książkach adresowych.
Mój podziw dla pracowników, dzięki którym mogę poznawać historię mojej małej ojczyzny jest nieskończony. Serdecznie dziękuję.

Oryginalna butelka z parowej wytwórni wody mineralnej Johanna Kuhnerta z Zaborza B przy Friedrich Wilhelmstrasse 12 (Józefa Ignacego Kraszewskiego)

Butelka o wysokości 30,5 cm i średnicy podstawy 8,0 cm. Butelka zwęża się ku górze osiągając średnicę 3,0 cm. Podzielona jest dwoma karbami na trzy części o wysokościach odpowiednio od góry : 17,0 ; 4,5 i 9,0 cm. Nad pierwszym karbem napis CITRONEN-NATURELLA i poniżej napis D.R.W.Z. 49543 (Deutsches Reich Warenzeichen Nr 49543 – Znak Towarowy Rzeszy Niemieckiej nr).
Poniżej drugiego karbu dookoła napis JOHANN KUHNERT ZABORZE B.
Poniżej przy podstawie butelki napis Flasche geschützt D.R.G.M. i cyfry 270438 (Butelka chroniona Deutsches Reichs Gebrauchs Musterschutz – Zastrzeżonym Wzorem Użytkowym Rzeszy Niemieckiej nr 270438).
Prawie na samym dole strony internetowej wikipedia.org/wiki/Gebrauchsmuster w Weblinks znalazłem link http://www.holzwerken.de/museum/datierung.phtml do strony, na końcu której znajduje się wykres według, którego można w przybliżeniu określić datę wyprodukowania danego produktu według numeru D.R.G.M. i odwrotnie.
Butelka zamykana zamknięciem dźwigniowym opatentowanym w 1877 roku przez Hermanna Grauel'a z Magdeburga, 19 lat później Otto Kirchhof z Burgstädt poprawił to zapięcie i zgłosił do urzędu patentowego. Patent otrzymał 15 lipca 1896 roku. Zapięcie takie używane jest również w czasach dzisiejszych do zamykania słoików.
Na porcelance napis Trink Ro-Be. Czy jest to oryginalne zapięcie niestety nie wiem.

Pierwsze informacje o działającej parowej wytwórni wody mineralnej znalazłem w gazecie Der Oberschlesische Wanderer nr 142 z 1901 roku (21 czerwca 1901 rok).

Pod nazwa Naturella malinowa i cytrynowa (nazwa zastrzeżona) produkuję wyborny napój chłodzący z naturalnych owoców, wolny od środków słodzących i barwników spotykanych w tanich lemoniadach i polecam ją szanownym klientom.
Cena 20 pf za butelkę
Do otrzymania w lepszych restauracjach i ogródkach (piwnych).
Oryginalna tylko pod zastrzeżona nazwa "Naturella".
Zaborska parowa wytwórnia wody mineralnej. Joh. Kuhnert.

W gazecie Der Oberschlesische Wanderer nr 241 z 1901 roku zostało zamieszczone ogłoszenie:

Naszej szanownej klienteli podajemy do wiadomości że produkowana w naszej fabryce chroniona patentem lemoniada Naturella otrzymała na Pierwszej Szczecińskiej Wystawie Pielęgnacji Domu Kuchni i Ochrony Zdrowia Złoty Medal.
Pod linkiem https://www.fr.ricardo.ch/acheter/monnaies/medailles/medaille-stettiner-ausstellung-1901/v/an716855882/ można zobaczyć srebrny medal z tej wystawy.

Naturella jest prawdziwie naturalną lemoniadą bez barwników i środków słodzących wytwarzana z czystych owoców i do otrzymania we wszystkich renomowanych sklepach i restauracjach.
Poszukujemy sprzedawców we wszystkich miejscowościach. Wysyłka natychmiastowa własnym zaprzęgiem.
Zaborska parowa fabryka wody mineralnej. Joh. Kuhner. Zaborze B.

W książce adresowej dla miasta Zabrze z mieszkańcami Biskupic, Borsigwerku i Zaborza z 1910 roku znajduje się takas oto informacja:

Wynika z niej że pan Kuhnert był właścicielem budynku w którym miała siedzibę jego wytwórnia.

W gazecie Der Oberschlesische Wanderer nr 131 z 1908 roku (9 czerwca 1908 rok) zamieszczono dwa ogłoszenia:

W pierwszy dzień zielonych światek o 8.30 zmarła w wieku 32 lat po krótkiej, ciężkiej chorobie zaopatrzona w święte sakramenty, wraz ze swą 2 i pół dniową córeczka moja żona, serdeczna matka, siostra, szwagierka i ciotka, żona producenta wody gazowanej
Anna Kuhnert z domu Koczyba
Ogłasza to przepełniony bólem i w imieniu pozostałych żałobników Johann Kuhnert

Zaborze, Duisburg (Zagłębie Ruhry). 7 czerwca 1908 rok.
Pogrzeb w środę o 9 przed południem z domu przy Friedrich Wilhelmstrasse 12 (Józefa Ignacego Kraszewskiego) na cmentarz katolicki Zaborze.

7 czerwca 1908 roku o 8.30 po krótkiej i ciężkiej chorobie zmarła żona producenta wody mineralnej Anna Kuhnert.
Jej dobry charakter i dobroć okazywana pracownikom zapewniają jej naszą wdzięczna pamięć.
Zaborze, 9 czerwca 1908 roku.
Pracownicy Firmy Johann Kuhnert Wytwórnia parowa wody mineralnej.

Następne ogłoszenie z Der Oberschlesische Wanderer nr 135 z 1908 roku :

Za liczne wyrazy współczucia po odejściu mojej ukochanej żony, naszej dobrej matki właścicielki wytworni wody mineralnej
Anny Kuhnert
wszystkim towarzyszącym w ostatniej drodze oraz księżom proboszczowi Schönaichowi i Wodaschowi za ich słowa wygłoszone nad grobem, Niemieckiemu Związkowi Kobiet i także za wszystkie wieńce

składamy serdeczne podziękowania. Zaborze, 12 czerwiec 1909 rok. Johann Kuhnert z dziećmi.

W dwa lata później pan Kuhnert sprzedaje swą wytwórnię. Dowiadujemy się o tym z Der Oberschlesische Wanderer nr 83 z 1911 roku (11 kwiecień).

Wytwórnia wody mineralnej i Naturelli Jahanna Kunerta, Zaborze B.
Moich szanownych kontrahentów zawiadamiam uprzejmie że moją Wytwórnię wody mineralnej i Naturelli sprzedałem panu
Wilhelmowi Schmeka z Zaborza
Moją szanowną klientelę darząca mnie zaufaniem proszę o to samo dla mojego następcy.
Z poważaniem
Johann Kuhnert

Powołując się na powyższe słowa zapewniam szanownych klientów, że renoma firmy i jakość produktów pozostaną utrzymane, że nadal spełniać będę oczekiwania klientów i utrzymam jakość i przystępna cenę produktów oraz szybką obsługę. Dlatego proszę z poszanowaniem o przychylne przyjęcie moich produktów.
Z poważaniem Wilhelm Schmeka
Zamówienia przyjmuję także telefonicznie.

Opracowanie: Dariusz Guz. Eksponat z kolekcji autora. Tłumaczenia tekstów ogłoszeń: Andrzej Dutkiewicz.

Strony internetowe.

http://www.sbc.org.pl/dlibra,
https://de.wikipedia.org/wiki/Gebrauchsmuster (15.10.2016. 10.45),
http://www.holzwerken.de/museum/datierung.phtml (15.10.2016. 11.00),
https://de.wikipedia.org/wiki/B%C3%BCgelverschluss (15.10.2016. 18.30),
http://www.heimatfest-burgstaedt.de/umzug.htm (15.10.2016. 18.45),
https://www.fr.ricardo.ch/acheter/monnaies/medailles/medaille-stettiner-ausstellung-1901/v/an716855882/ (17.10.2016.10.0),

Taki talerz był niegdyś częstym podarunkiem dla młodych małżeństw. Ten otrzymali małżonkowie Viktor i Gertrud Ordon z Mikulczyc w powiecie wówczas bytomskim z okazji ślubu w dniu 25 września 1925 roku. Ich nazwiska odczytać można na górze talerza, u dołu datę i miejscowość. Napis w środku głosi: „Niech Bóg pobłogosławi Wasz związek”.

Talerz ma średnicę 26 cm, a przy uchwytach rozszerza się do 28 cm. Wykonany z białej porcelany. Ręcznie malowany.

W środku talerza część elementów – oczka kwiatków i mankiet kobiecego rękawa do dzisiejszego dnia pozostały wypukłe. Część niegdysiejszych bogatych złoceń starta została zapewne podczas mycia.

Na spodzie znajduje się pomarańczowy (czerwony) stempel malarni (wykonawcy zdobień i napisów) i równocześnie sprzedawcy.
Haake & Kaletta
Porzellanmalerei
Beuthen O.-S.
W książce adresowej dla miasta Bytomia z 1927 roku znajdujemy firmę, której właścicielami byli malarze porcelany Gustav Haake i Julius Kaletta. Firma zlokalizowana była przy Bahnhofsrasse 23 (ul. Dworcowa).

Na odwrocie jest również pieczątka wytwórcy. Na górze korona, pod nią inicjały O i H, a poniżej napis SILESIA. Sygnatura ta stosowana była w latach 1900 – 1920. Fabryka znajdowała się w Szczawienku, a pracownia dekoracji w Wałbrzychu. W 1913 roku firma była własnością Hermann Ohme, EM Bauer i Hermann Ohme jr. Firma powstała w 1882 roku, a działalność zakończyła w 1930. 12.10.2016

Z kolekcji Dariusza Guza.

Bibliografia: Adresbuch der Stadt Beuthen OS 1927. Zasoby Śląskiej Biblioteki Cyfrowej.
Strona internetowa: http://www.porcelainmarksandmore.com/related/silesia/niedersalzbrunn-01/index.php (11.10.2016. 11.30).

Rabaty, obniżki i promocje w handlu to nic nowego. Ta książeczka rabatowa ze sklepu Paula Lissonia pochodzi z lat 40-stych XX wieku. Paul Lisson handlował towarami spożywczymi i kolonialnymi. Jego sklep znajdował się przy ulicy 3-go maja 73 na rogu ulicy Ślęczka. Dzisiaj też jest tam sklep spożywczy. Filia sklepu była jeszcze przy ulicy Gołębiej.

Przy zakupach gotówkowych otrzymywało się znaczki które po wklejeniu do książeczki miały wartość trzech marek.

Z lektury torebki sklepowej wynika że u Lissonia sprzedawano zawsze świeżo paloną kawą i towary delikatesowe, także wina i alkohole.
W sklepie Lissonia zakup zakupy można było zrobić od co najmniej 1924 roku, jak wynika z książki adresowej. Książeczka rabatowa jest z lat 40-stych, a więc działał długo. A jeszcze dłużej pamięć o nim, bo jeszcze w latach 70-tych mówiło się w okolicy „idę na zakupy do Lisonia”.

Książeczka rabatowa jest własnością Karola Franka Kleczki.
Torebka sklepowa z kolekcji Sebastiana Szincela.
Opracował: Andrzej Dutkiewicz.

Wilhelm Eisner. Fabryka szkła Hindenburg.

Szkło, porcelana, towary luksusowe i prezenty.

Ohme – porcelana.

Popielniczka z reklamą huty szkła Wilhelma Eisnera, która zupełnie dziś zapomniana, stała w samym centrum Zabrza tam gdzie dziś znajdziemy targowisko przy Piastowskiej i Boboli. Stojąc na chodniku przy ulicy Boboli można było spoglądać do hali produkcyjnej huty. Jej zabudowania sięgały aż do byłej dyrekcji huty „Zabrze” (Donnersmarckhuette), obecnego ratusza. Założył ją w 1866 r. Niemiec żydowskiego pochodzenia Wilhelm Eisner. Produkowała przede wszystkim butelki i szkło okienne. Pod koniec lat 30-stych naziści odebrali firmę żydowskiej rodzinie. Prowadzący ją po śmierci ojca synowie nie przeżyli Holocaustu. Huta pracowała nadal, również po wojnie jako zakład państwowy. Pod nazwą „Huta Szkła Piast” zakończyła swą działalność w 1973 roku.
Producentem popielniczki była fabryka porcelany „Ohme” z dolnośląskiego Szczawienka.

Eksponat prezentujemy dzięki panu Marcinowi Pogrzebie.
Źródło: artykuł Bartosza Pudełki w Dzienniku Zachodnim. Opracował: Andrzej Dutkiewicz. 25.06.2016

Ozdobna, prawdopodobnie żeliwna szala wyprodukowana przez, lub na zlecenie firmy „Adolf Deichsel Drahtwerke und Seilfabriken”(wytwórnie drutu i fabryki lin), po wojnie znanej jako „Linodrut” w Zabrzu. Pochodziła z zabrzańskiej, macierzystej fabryki, z okresu między 1915 a 1945 rokiem. Świadczy o tym napis na podstawie: „Adolf Deichsel A.G.Hindenburg OS”. Zdjęcie szali przekazał nam Matthias Deichsel, wnuk ostatniego kierownika zabrzańskich zakładów Erwina Deichsla. 15.12.2015

W szufladach i na półkach naszych domowych mebli czeka jeszcze wiele eksponatów do opisania. Rzadko udaje się nam zakupić eksponaty, które są ze sobą powiązane. W poniższym przypadku taka sytuacja miała miejsce. Na portalu aukcyjnym ebay.de przez długi czas znajdowało się pismo firmowe firmy Carl Rötering. Nie kupowaliśmy go ze względu na dość wysoką cenę. W lecie tego roku, wtedy gdy były najbardziej gorące dni udało się nam znaleźć narty na innym portalu aukcyjnym, które 75 lat wcześniej zostały zakupione w wyżej wymienionej firmie – na nartach znajduje się przymocowana blaszka z nazwą firmy. Po narty jechaliśmy do Jaworzna samochodem, który nie miał klimatyzacji. Narty prawie nie mieściły się w samochodzie. Oczywiście po drodze kilka dróg w remoncie, parę objazdów. Ale było warto. Narty są w doskonałym stanie jak na ich wiek. Do kompletu drewniane mocowanie do przewożenia i kijki bambusowe. Wiązania zostały wykonane w firmie El -ge (Tatra D). Najprawdopodobniej produkowała je firma z Bielska – Białej. Jak były narty wtedy do kompletu zakupiliśmy firmówkę.

Pierwsze wiadomości o firmie „Karl Rötering” udało się nam znaleźć w gazecie Der Oberschlesische Wanderer nr 87 z 16 kwietnia 1920 roku. Prowadzi wówczas firmę, która wykonywała gumowa i stalowe pieczęcie.

W 1924 roku Karl Rötering prowadzi sklep z artykułami gumowymi przy Kaniastrasse 2 (ul. Padlewskiego). W książce adresowej dla miasta Zabrza z 1929 roku już jako kupiec Karl Rötering zamieszkuje przy Kirchstrasse 2 (ul. Klimasa). Sklep pod nazwą Sporthaus Carl Rötering zlokalizowany jest przy Kaniastrasse 2 (ul. Padlewskiego). Numer telefonu 3712. W roku 1933 firmowy sklep mieścił się przy Bahnhofstrasse 8 (Dworcowa).

Reklama firmy z Der Oberschlesische Wanderer nr 77 z 1928 roku. „Dobrze, szybko i tanio zakupicie towary skórzane, turystyczne i sportowe u w sklepie specjalistycznym Carl Rötering w Hindenburg O S.

W anonsie z Der Oberschlesische Wanderer nr 354 z 1937 roku Carl Rötering zwraca uwagę amatorom biegów narciarskich że tylko w jego sklepie otrzymają należny serwis i poradę. Adres sklepu: Dworcowa 8.

W książce adresowej dla miasta Zabrze z 1938 roku występuje kupiec Karl Rötering z adresem zamieszkania Gerichtstrasse 22 (Sądowa). Jeżeli adres się zgadza możemy zobaczyć dom w internecie. Sklep znajdował się przy Bahnhofstrasse 8 (Dworcowa). Tu ta sama sytuacja. Dom o tym numerze istnieje w chwili obecnej. Jak widać na firmówce z 1941 roku oprócz sklepu przy Dworcowej, Karl Rötering posiadał także sklep przy ul. Wolności 291.

Treść listu i tłumaczenie:
Carl Rötering, Hindenburg O.-Schl.
Spezialhaus für Leder, Lederwaren, Reise und Sportartikel
Bahnhofstrasse 8
Kronprinzensrasse 291

Sächs. Celluloidwarenfabrik
Mieth & Co. GmbH.
Ober Gunewalde (Sachsen)

Nachdem auch am hiesigen Ort mehrere Geschäfte, die auch mit Lederwaren handelten, geschlossen worden sind, wird mein Geschäft, das in bester Lage im Stadtzentrum liegt, in ganz kolossalem Umfang von Publikum bestürmt. Ich muss mich daher immer wieder bei meinem bisherigen Lieferanten in Erinnerung bringen und um Lieferung unter Ausnutzung der letzen möglichkeiten bitten, was ich hiermit auch bei Ihnen tue.Unter Bezugnahme auf die Anweisung Nr. 1 der Fachgruppe Lederwaren und Koffer-Industrie als Bewirtschaftungsstelle das Reichsbeauftragten für Laderwirtschaft vom 25. Mai 1943, Absatz 2, bitte ich Sie fernerhin, falls Sie auch an die nachstehend aufgeführten, inzwischen geschlossenen Geschäfte geliefert hatten, mich an deren Stelle zu beliefern:
Fa. Anton Januschowski, Hindenburg, Kronprinzensrasse 284
Fa. Heinschmuck, Herta Spallek, Hindenburg, Bahnhofsplatz 10
Fa. Otto Friedrich, Schirme u. Lederw., Hindenburg, Kronprinzensrasse 292
Fa. F.W. Woolworth KG., Hindenburg, Bahnhofstrasse 7.

Po zamknięciu okolicznych sklepów z galanterią skórzaną mój sklep położony w samym centrum przeżywa szturm klientów. Dlatego zmuszony jestem przypominać moim dostawcom żeby wykorzystali wszystkie swoje możliwości przysyłając mi jak najwięcej towaru, co niniejszym czynię. Powołując się na polecenie nr 1 Zjednoczenia Przemysłu Skórzanego i Komisarza Rzeszy do spraw Przemysłu Skórzanego z dnia 25 maja 1943 roku, upraszam o wysyłanie mi towarów przeznaczonych do niżej wymienionych, a zamkniętych już sklepów, o ile były przez Was zaopatrywane.
Na końcu lista zamkniętych sklepów, faszystowskie pozdrowienie i pieczęć.

Autor: Dariusz Guz. Tłumaczenie: Andrzej Dutkiewicz 25.11.2015

Bibliografia:
Der Oberschlesische Wanderer nr 87 z 16 kwietnia 1920 roku. Zbiory Śląskiej Biblioteki Cyfrowej.
Das Einwohnerbuch der Stadt Hindenburg (Oberschlesien) 1929,
Führer Branchenverzeichnis Christlicher Betriebe durch Gross Hindenburg 1933,
Einwohner Adressbuch Hindenburg OS. 1938. Zbiory Śląskiej Biblioteki Cyfrowej.
Strony internetowe:
http://z-ne.pl/s,doc,23337,4,1729,,,.html (21.11.2015. 12.45.),
http://sbc.org.pl/dlibra (21.11.2015. 13.15.)

Podczas prac wykopaliskowych (grzebania własnej działki) pani Joanna Dolny z Zabrza znalazła ten wyjątkowy przedmiot. Autentyczny widelec z jednego z najlepszych adresów w przedwojennym Zabrzu. Hotel „Haus Metropol”, stojący naprzeciw dworca kolejowego był naszym centrum gastronomii, rozrywki i miejscem odpoczynku gości i podróżnych. Sprzedawano tam Kopenhaskie wypieki, publiczność bawili najlepsi artyści. Liczne lokale, kabaret z 150-cio osobową widownią i hotel w jednym domu (Haus – dom) sprawiały że każdy znał to miejsce. „Bratwurstglöckle” na rączce widelca to nazwa restauracji w „Metropolu”. Bratwurst – smażona kiełbasa, Glöckle – dzwonek.

Więcej o historii „Metropolu”, zdjęcia i program Variete tu......

Serdeczne podziękowania dla pani Joanny Dolny i życzymy kolejnych znalezisk.

Macie w domu centralne ogrzewanie? Działa już 85 lat? Piotr Pasieka z ulicy Andrzeja Struga (dawniej Eichendorffweg, osiedle GAGFA) ma! Ten kaloryfer zabudowano w 1930 roku. Wyprodukowała go istniejąca do dziś firma belgijsko-amerykańska której niemiecka filia w Berlinie nazywała się Nationale Radiator Gesellschaft (NARAG). Model tego egzemplarza nazywał się „Classic”. Nie wiemy czy tego pochodzenia jest również zawór, ale napis na nim Hindenburg O/Schl. świadczy o również przedwojennym pochodzeniu. Dziękuje my panu Piotrowi Pasiece za te zdjęcia. 22.02.2015

Szkoda że nie mamy już w Zabrzu własnego piwa. A ważono ten trunek u nas całe lata. Na deklu tego 100-letniego kufla widnieje chyba najpiękniej napisane w historii słowo ZABRZE.
Pod koniec 1904 roku w Browarze Górnośląskiej Spółki Akcyjnej dawniej L. Haendler (Oberschlesische Bierbrauerei Actien-Gesellschaft vormals L. Haendler) w Zabrzu oprócz piw Meteor-Bräu i Temperenzler-Bräu, zaczęto warzyć piwo Meteor-Export. Piwo sprzedawane było w półlitrowych butelkach i litrowych dzbanach. Podawano je również w piwiarniach w firmowych kuflach.

Na pierwszym z załączonych zdjęć widzimy pokrywkę kufla z wygrawerowanym napisem „Actienbrauerei Zabrze Exportbräu”. Pokrywka przymocowana jest do ucha kufla za pomocą cynowej opaski z zawiasem.
Na dwóch następnych wygląd kufla z boku oraz od dołu ze znakiem firmowym huty szkła, która go wyprodukowała . Kufel o pojemności 0,4 litra wykonany jest z odlanego grubościennego szkła ze szwami po przeciwnych stronach. Przednią i boczną część ozdobiono naprzemianległymi wgłębionymi okręgami w trzech rzędach (6, 5, 6) przypominającymi plaster miodu. Na tylnym szwie zostało przymocowane szklane ucho. Przy dolnym mocowaniu ucha cyfra 706 i litera S. Od spodu kufel posiada puste wgłębienie ze znakiem firmowym: litery S G w koronie. Kufel wyprodukowano najprawdopodobniej w hucie szkła Sächsische Glasfabrik (Saksońska huta szkła) z siedzibą w mieście Radeberg leżącym we wschodniej części Niemiec w kraju związkowym Saksonia. Niestety nie znalazłem katalogów tej firmy. Nawiasem mówiąc, Radeberg słynie z produkcji najlepszego niemieckiego piwa.
Opracowanie: Dariusz Guz. Eksponat z kolekcji autora. 12.12.2014

Bibliografia:

Artykuł Piotra Hnatyszyna „Od browaru dworskiego do warzenia piwa na skalę przemysłową” zamieszczony w publikacji „Orbis Interior" nr 3-4 z 2002 roku. Strony internetowe: http://www.pressglas-korrespondenz.de/aktuelles/pdf/pk-2001-5w-05-exner-glaswerke-lausitz.pdf (02.12.2014. 19.41)http://www.muzeum-miejskie-zabrze.pl/eksponat-maja-2010.php (02.12.2014. 19.41)

Actienbrauerei Zabrze Exportbräu

Mieliśmy kiedyś zabrzańskie piwo. I to bardzo dobre! W czasach Polski Ludowej uchodziło za jedno z najlepszych, szczególnie marka „Górnośląskie”. Ale i wcześniej byliśmy dobrzy na polu browarnictwa. Świadczy o tym ta reklama zabrzańskiego browaru z lat dwudziestych 20-go stulecia. Widoczna na zdjęciu reklama piwa Monopol Caramel wykonana została z cienkiej blachy w zakładach VOH Oberhütten Gleiwitz. Wszystkie elementy reklamy to znaczy napisy i butelka są wypukle wytłoczone. Około 1920 roku wiodącą marką piwa produkowaną w browarze w Zabrzu był Monopol Pils. Produkowane były też inne piwa, a między innymi słodowe piwo Monopol Caramel. Dzięki reklamie możemy podziwiać butelkę z wszystkimi jej dodatkami tj. etykieta i nalepka ulegająca rozerwaniu przy otwarciu butelki. Nalepka ta miała zapewniać, że butelka została napełniona w browarze w Zabrzu. Zamknięcie butelki było kabłąkowe. Na etykiecie widoczna jest gwiazda Dawida, najprawdopodobniej świadcząca o koszerności produkowanego piwa Monopol Caramel, co nie powinno dziwić, gdyż założycielem browaru pan Loebel Händler był Żydem. Napis u dołu tablicy : Górnośląski Browar Piwny Spółka Akcyjna Zabrze Górny Śląsk.
Wymiary reklamy szerokość 26 cm, wysokość 37 cm.
Autor : Dariusza Guz. Reklama z kolekcji autora. 12.11.2014

Kliknij tu i przeczytaj na zabrze.aplus.pl więcej o browarze, oraz zobacz nalepki z przedwojennych butelek. Napisane było to w czasie gdy browar był jeszcze „Zabrzański”.

Oberschlesische Bierbrauerei A.G. Hindenburg O/S.

Adlerapotheke

Piękny, historyczny szyld z najpopularniejszej w Zabrzu „Apteki pod Orłem - Adlerapotheke”, pierwszej w mieście apteki. Otwarł ją w 1857 roku, w innym już nie istniejącym budynku Hermann Schwarts. W 1899 roku przejął ją Paul Skrzypiec i w 1905 roku przeniósł do swej nowo wybudowanej kamienicy na ul: Dworcowej 9. Od momentu założenia, do końca wojny miała ona siedmiu właścicieli. Jeden z nich, Hoffmann, znany był jako poeta, zbieracz przedmiotów zabytkowych i przewodniczący "Górnośląskiego Związku Aptekarzy". Apteka wróciła po dziś do swej starej nazwy w polskim tłumaczeniu. W latach PRL-u nosiła jak wszystkie tylko numer. Serdecznie dziękujemy Sławomirowi Kuchcie za przesłanie nam zdjęć tego pochodzącego sprzed 1922 roku eksponatu. 29.10.2014

Hans Kraja od 1924 roku naprawiał i sprzedawał zegarki i zegary. W jego asortymencie były również biżuteria i okulary. Jego sklep i warsztat początkowo mieścił się przy Gartenstrase 2 (ul. Sienkiewicza).

W 1929 roku przenosi się do budynku zlokalizowanego przy Dorotheenstrasse 61 (3 Maja).
W 1933 roku ponownie się przeprowadził do budynku przy Dorotheenstrasse 22 (3 Maja).

Jak podaje książka telefoniczna z 1943 roku w dalszym ciągu prowadzi swój sklep pod tym adresem. Telefon do sklepu 26 54.
Poniżej kilka zdjęć firmowego pudełka przed i po naprawie. Nie dopasowałem tak by nie było widać różnicy, ale następnym razem będzie już lepiej. Druk drukarką atramentową na zwykłym papierze (to był błąd, atrament przemoczył kartkę i kolor zbladł). Zwykły kawałek tektury, a właściwie trzy, sklejone razem, aby uzyskać odpowiednią grubość ścianki pudełka. Po wyschnięciu obklejone papierem z wydruku. Na koniec pudełko tapowane gąbką nasączoną lakierem, aby uzyskać chropowatość powierzchni.

Kolekcja i opracowanie: Dariusz Guz. 06.10.2014

Zaborze Zabrze Hindenburg Marie Latos Mauthe Schwenningen FMS

Zaborze, Marie Latos

Zegary, wyroby ze złota i srebra.

Ten budzik pamięta na pewno „lepsze czasy”. Zakupiono go w Zaborzu, w koloni A, gdzie wdowa Marie Latos prowadziła swój sklep z zegarkami już w 1910 roku. Sklep zlokalizowany był przy Kronprinzenstrasse 45 (Wolności). W 1924 roku zmieniono numerację na Kronprinzenstrasse 83. Ponowna zmiana i nastąpiła w 1929 i budynek otrzymał numer Kronprinzenstrasse 435. Ten dom stał na rogu ulicy Piotra Skargi, naprzeciw kościoła. Sklep istniał jeszcze w 1938 roku. Budzik wyprodukowany w firmie Friedrich Mauthe Schwenningen (FMS) po 1939 roku (Koło Stuttgartu). Firmę, produkującą części do zegarów, założył Friedrich Mauthe wraz z żoną Marią w 1844 roku. Od 1900 roku firma zaczęła produkować budziki, zegary wiszące, kominkowe itd. W latach 30-stych rozpoczęto wytwarzać zegarki ręczne, również dla Wehrmachtu. W czasie rządów nazistowskich problemem okazał się być znak firmowy fabryki, który przypominał bardzo nazistowskiego orła. Firmę zamknięto w 1976 roku.

Więcej informacji o historii firmy i znakach na zegarkach i zegarach produkowanych przez firmę FMS znajdziecie na stronach do, których linki podano poniżej:

http://watch-wiki.org/index.php?title=Friedrich_Mauthe_GmbH
http://www.reviewdetector.ru/lofiversion/index.php?t301609-150.html

Kolekcja prywatna i opracowanie: Dariusz Guz. 27.09.2014

Warsztat rowerowy Konrada Gawlika.

Dawniej rower był wart tyle co dzisiaj motocykl. Wielu ludzi nie stać było na jego kupno. Z przodu pod kierownicą mocowana była często blacha z marką wytwórcy. Dzisiaj takie blachy są prywatnych kolekcjach i muzeach. W Zabrzu mocował je na rowerach Konrad Gawlik, właściciel warsztatu w którym między innymi naprawiał i być może składał dwukołowe pojazdy.

Konrad Gawlik.

Mechanische Werkstatt.

Hindenburg O.-S.

Marki są emaliowane i zawierają symbole zabrzańskiego przemysłu.

W księdze adresowej dla miasta Zabrza z 1929 roku Konrad Gawlik występuje pod adresem Dorotheenstrasse 87a jako handlowiec.

Na pokwitowaniu wydawanym za swe usługi czytamy że handlował rowerami, motocyklami i maszynami do szycia. Prowadził warsztat naprawczy z autogenicznym lutowaniem i spawaniem, emaliowaniem i niklowaniem. Sprzedawał części zamienne.

Konrad Gawlik Zabrze Hindenburg mechanische Werkstatt

Konrad Gawlik. Mechanische Werkstatt. Hindenburg O.-S.

W wydanej 9 lat później księdze adresowej Zabrza z 1938 roku Konrad Gawlik widnieje jako kupiec z lokalizacją przy Dorotheenstrasse 83. Z tejże samej księgi dowiadujemy się, że przy Dorotheenstrasse 85 znajduje się sklep z rowerami prowadzony przez Margarete Gawlik.

Kolekcja i opracowanie: Dariusz Guz. 15.07.2014

Moda męska, „Strumpner&Co” Hindenburg

Ten wieszak firmowy sklepu „Strumpner&Co służy do dziś w domu pana Macieja Bieszczad z Zabrza, który przysłał nam tą fotografię. Bardzo dziękujemy! My znaleźliśmy jeszcze coś o historii tej firmy.

Strumpfner & CO Hindenburg

W gazecie Hindenburger Anzeiger nr 236 Blatt 1 z 11 października 1919 roku ukazała się reklama o treści:
Strumpfner & CO Hindenburg
O/SKronprinzenstr. 116
Na przeciw Conrad Tack &Co
Dom Handlowy z odzieżą dla mężczyzn i chłopców.
Ponowne otwarcie.

Wycinek z książki adresowej 1924.

W 1924 roku firma sklep nadal działał w tym miejscu, o czym świadczy wpis do książki adresowej.

W Urzędowym spisie abonentów państwowej sieci telefonicznej okręgu dyrekcji poczt i telegrafów w Katowicach oraz miast Bytom, Gliwice i Zabrze wedle stanu z 1 kwietnia 1928 roku sklep mieścił się przy Kronprinzenstrasse 138 (ul. Wolności). W książce adresowej dla miasta Zabrze z 1929 roku po zmianie numeracji ulicy Wolności sklep mieścił się pod numerem 296.
D.G. i A.D. 07.06.14

Zegar mierzy nam czas, a ten robi to już już sto lat! Taki zegarek kieszonkowy jak ten był kiedyś symbolem statusu społecznego. Pomniejszenie zegara do tego rozmiaru stało się możliwe po wynalezieniu napędu sprężynowego w XVI stuleciu. Dumnym właścicielem tego egzemplarza był pan Alfred Rumpel z Zaborza-Poremby. Aby podkreślić swą rolę posiadacza takiego zegarka kazał wygrawerować na wieku swe imię i datę 1914 rok. Nie znaleźliśmy żadnych wiadomości o panu Alfredzie Rumpel z Poremby. Może ktoś z was znał taką rodzinę? Zegar jest własnością znajomego kolekcjonera.
A.D.

Viktor R. Koprek & Co. to firma która w Hindenburg OS. - Zaborze, jak na tej tabliczce napisane, produkowała maszyny i narzędzia do obróbki metalu i drewna. Tabliczka pochodzi z lat 1915-1936. Zabrze nazywało się Hindenburg od 1915 roku, a Zaborze od 1936 Hindenburg – Ost. W książce telefonicznej z 1928 roku znajdziemy zapis: Viktor Koprek Industriebedarf Jäschkestr. 1 Zaborze. To adres z ulicy Janika w Zaborzu więc z największym prawdopodobieństwem jest to ta sama firma z nieco już innym profilem działalności. ( Industriebedarf – zaopatrzenie przemysłu). W roku 1937 nie ma tam już wzmianki o takiej firmie. Przypuszczalnie została ona zlikwidowana. W książce adresowej z roku 1938 znajdujemy obszerny zapis o domu przy Jäschkestr. 1. należał on wówczas do Preußische Bergwerks und Hütten Aktiengesellschaft i zamieszkiwali w nim lokatorzy o nazwisku Koprek. Koprek Emanuel- górnik, Koprek Konrad-magazynier i Koprek Pauline-wdowa. Ta ostatnia była być może wdową po Viktorze, ale o firmie nie ma tam żadnego zapisu. Według starego planu Zabrza byłby to pierwszy dom od ulicy Wolności, przy czym trzeba zauważyć że Jäschkestr, po wojnie Janika przebiegały wówczas zupełnie inaczej niż dzisiaj.

Andrzej Dutkiewicz

Przedmioty związane z hotelem Admiralspalast (Przodownik) są rzadkością. Oto jedna z nich, oryginalna
popielniczka z hotelu. Lekko uszkodzona. Admiralspalast był od momentu uruchomienia w 1926 roku symbolem nowoczesności miasta Hindenburg O/S. Jego „amerykańska”, jak ją wtedy określano architektura była wówczas ostatnim krzykiem mody.
Przeczytaj artykuł Ryszarda Kipiasa o hotelu.
Zobacz oryginalny program Kabaretu w Admiralspalast.