Moje       Zabrze.        Architektura.

Osiedle  patronackie  huty  "Donnersmarck" - Zandka - Sandkolonie.

---

Wstęp autora.

Nasz „korespondent zagraniczny” Andrzej Dutkiewicz oprócz codziennej wielogodzinnej pracy którą wykonuje, znajduje jeszcze czas na tłumaczenia tekstów z języka niemieckiego na polski, zakupy na ebay'u, opisy i prowadzenie nowej strony o Zabrzu.     Jak proszę o następny zakup, albo przetłumaczenie kilkunastu zdań pewnie sobie myśli – „znów coś chce”. W tym miejscu chciałbym bardzo, bardzo podziękować Andrzejowi za wszystko co robi.   Jednym z zakupów jakich ostatnio dokonał było czasopismo „Berliner Architekturwelt”

Pojawiło się na ebay'u. Kosztowało niewiele. Z opisu wynikało, że w czasopiśmie znajduje się kilkanaście zdjęć z Zabrza. Poprosiłem Andrzeja by napisał do sprzedającego prośbę o przesłanie skanów zdjęć. Niestety z nie wiadomo jakich przyczyn okazało się to niemożliwe. Pomimo tego Andrzej kupił to czasopismo. Czasopismo dotarło do Andrzeja i pomimo remontu, który wykonywał w domu wykonał skany zdjęć i przesłał na mój adres mailowy.

Zacząłem przeglądać zdjęcia. Na początku chyba nie zdawałem sobie sprawy jakich budynków zdjęcia oglądam. Dopiero za chwilę szeroko otworzyłem oczy (usta chyba też) i powiększałem każde następne zdjęcie oglądając wszystkie szczegóły.     Podczas oglądania rysunku budynku dla 6 rodzin urzędników oraz planów budynków wisienka spadła na tort. Andrzej wyszukał co nieco o architekcie, a ja opisałem co mogłem.                   Dariusz Guz.

---

---

Projektantem budynków kolonii huty „Donnersmarck” o których piszemy, jest architekt Arnold Hartmann. Urodził się 24 kwietnia 1861 roku w Brüssow, zmarł 15 maja 1919 roku w Berlinie. Był absolwentem Wyższej Szkoły Technicznej w Berlinie-Charlottenburgu. Jako samodzielny architekt był członkiem Bund Deutscher Architekten (Związek Niemieckich Architektów) i przez jakiś czas przewodniczącym berlińskiego oddziału Związku. Pierwsze jego znane prace to projekty willi o pałacowym charakterze w Berlinie-Grunewald. Jego najważniejsze budowle to – 1877 Pomnik Wojny 1870/71, 1876 Villa Büttner w Berlinie-Grunewald, 1898 Villa Meyer w Berlinie-Grunewald, 1899 wieża Bismarcka w Kolonii, 1901 szpital gwarecki w Chorzowie.                                              

Zdjęcia budynków zostały wykonane przez Hansa Hartmanna i Hermanna Rückwarda.

( Kliknij   i   powiększ  zdjęcia ) !

Stalmacha 20

Pierwszy budynek dla dwóch dyrektorów oddano do użytku na początku 1908 roku. Zlokalizowany był przy Haldenstrasse 20 (Stalmacha 20) . W 1912 roku w budynku mieszkał Anton Janus – dyrektor i Paul Wolf - dyrektor huty.

---

Krakusa 2

Drugi budynek zlokalizowany przy Hochgesandstrasse (Krakusa 2) pojawia się w książce adresowej w 1914 roku. W budynku zamieszkuje Max Krause – dyrektor i Christian Marwitz – główny inżynier.

---

Obydwa budynki posiadały po trzy kondygnacje. Na dwóch pierwszych kondygnacjach znajdowało się po jednym mieszkaniu. Na poddaszu rozlokowane były pomieszczenia dla służby, pralnia i suszarnia. W budynku zainstalowane było centralne ogrzewanie (kocioł znajdował się w piwnicy), każde mieszkanie składało się z dwóch klatek schodowych, zwykłej i kuchennej (właściwie to same schody dla służących), osobno posiadały łazienkę (zaopatrzoną w piec do podgrzewania wody) i toaletę (w łazience i toalecie były okna), korytarz, garderobę, loggię, salon, jadalnię, pokój dzienny, pokój dla mężczyzn, 3 sypialnie, kuchnię i dużą spiżarkę (z oknem). Kuchnie zaopatrzone były w piece kuchenne posiadające zbiornik do podgrzewania wody. Mieszkanie było świetnie rozplanowane. Prawie do wszystkich pomieszczeń wchodziło się z przedpokoju.

W latach 1910 – 1914 wybudowano pięć domów z mieszkaniami, osobno dla urzędników huty i kopalni. Budynki te zostały zlokalizowane przy ulicach Krakusa 4 (dla urzędników kopalni) i Stalmacha 11 (dla urzędników huty), 15 (dla urzędników kopalni), 16 (dla urzędników huty) i 18 (dla urzędników huty).

---

---

---

Budynki posiadały po cztery kondygnacje. Znaczącym elementem odróżniającym je od siebie była ilość klatek schodowych. Część budynków posiadała jedną, a część dwie klatki schodowe. Na trzech pierwszych kondygnacjach były po dwa bardzo dobrze rozplanowane mieszkania składające się z korytarza, czterech lub pięciu pokoi, kuchni ze spiżarką. Posiadały osobną łazienkę (zaopatrzoną w piec do podgrzewania wody) i toaletę. Pokoje ogrzewane były piecami węglowymi wykonanymi z glazurowanych pięknie zdobionych kafli. Kuchnie zaopatrzone były w piece kuchenne posiadające zbiornik do podgrzewania wody. Na poddaszu mieściły się mieszkania dla służby oraz pomieszczenia gospodarcze.

Dom dla sześciu urzędników kopalni.

Dom dyrektorów.

---

Dom dla sześciu urzędników huty.

Dom dla sześciu urzędników kopalni.

Przedszkole.

W 1908 roku oddano do użytku przedszkole zlokalizowane przy ul. Stalmacha 9 .


Wszystkie domy oraz przedszkole ogrodzone były drewnianym płotem z murowanymi słupkami i podmurówką z cegły. Nad furtką i bramą wjazdową zamontowano pergole. Teren wokół budynków zagospodarowano zielenią. Chodnik oświetlany był lampami gazowymi (najprawdopodobniej firmy Graetzin Licht z Berlina). Dla ozdoby na chodniku posadzono platany klonolistne (Platanus x hispanica).

---

W 1907 roku ukończono budowę remizy straży pożarnej przu ul. Stalmacha 22.              Składała się z trzech połączonych ze sobą części. Jedną z części stanowiła - wieża strażacka, drugą część - mieszkania dla załogi straży pożarnej, a trzecią garaże dla pojazdów.

Wieża strażacka.

Mieszkania dla załogi straży pożarnej.

Przed budynkiem straży mieścił się plac do ćwiczeń, a z tyłu bardzo duży teren z zielenią.

Biblioteka Donnersmarcka.

Na ostatnim zdjęciu widoczna jest sala główna biblioteki huty Donnersmarcka, której budowę zakończono w 1911 roku.

Zdjęcie wykonano zapewne zaraz po zakończeniu budowy. W chwili otwarcia biblioteka posiadała 14 tysięcy woluminów, które umieszczono w biblioteczkach ustawionych pod ścianami na dole na sali i na galerii. Na sali umieszczone były stoły i krzesła. W bibliotece można było także prowadzić zebrania, odczyty, wykłady, oglądać filmy jak i słuchać muzyki.

 Dziś jest to siedziba „Filharmonii Zabrzańskiej”.

---

Kolekcja  i  opracowanie:  Dariusz  Guz.    

Współpraca: Andrzej Dutkiewicz.                                                                                                        27.05.14