Moje Zabrze. Historia. Stowarzyszenia sportowe.
Związek
Strzelecki.
Tradycja Związków Strzeleckich na
Śląsku sięga 15-go stulecia (Opole, Nysa, Grotków).
Współcześniej, w roku 1849 założono
Górnośląski Związek Strzelecki (Oberschlesischer Schützenbund).
Związki wywodziły się z różnego
rodzaju straży obywatelskich itp. organizacji. Istnieją do dziś,
ich członkowie nosili i noszą specjalne mundury. Nam udało się
zebrać parę faktów i eksponatów z życia Związku Strzeleckiego w
Zabrzu, którego dom stoi do dzisiaj przy ulicy Roosevelta 118.
Zabrzański Dom Strzelecki był bardzo ważnym miejscem w Zabrzu i okolicach.
Otwarcie nowego Domu Strzeleckiego.
Schützenhaus Zabrze 1902
|
Schützenhaus August Gawlytta
|
Zabrzer Anzeiger
|
Pochodząca ze
zbiorów Archiwum Państwowego w Katowicach Oddział w Gliwicach
gazeta „Zabrzer Anzeiger” z 20 września 1902 roku donosi:
|
Festyn Strzelecki.
W okresie od 21 do 28 września, odbędzie się z udziałem wszystkich Kół Strzeleckich z Górnego Śląska, festyn z okazji otwarcia nowego Domu Strzeleckiego, a następnie królewskie strzelanie Zabrzańskiego Koła Strzeleckiego.
Plan festynu:
1. Niedziela 21 września 1902:
a. Msza Święta dla katolików o godz. 8 rano. Wymarsz z siedziby.
b. Przywitanie gości na dworcu od godz. 10:23. Przekazanie sztandarów w lokalu związku w Hotelu Glasser, Dorotheenstr. (ul. 3-go maja).
c. Od 11:30 do 12:30 poranny koncert w ogrodzie Hotelu Glasser.
d. O godz 13:30 ustawienie pochodu w rozlosowanej kolejności kół i związków na ulicy Dorotheenstr, na przeciw poczty i Hotelu Glasser.
e. O godz. 14: odebranie sztandarów i gości honorowych z hotelu i ustawienie ich w pochodzie.
f. O godz. 14:15 uroczysty przemarsz ulicami Dorotheenstrasse, Kaniastrasse, przez rynek koło ratusza gminy Małe Zabrze, Ringstrasse,. Postój koło „Borinskiego” i oficjalna przywitanie gości, przemowa zakończona toastem za cesarza. Następnie przemarsz Ringtrasse i Dorotheenstrasse do Domu Strzeleckiego i oddanie sztandarów gospodarzowi.
g. Od godz 15 rozpoczęcie strzelania na wszystkich strzelnicach, tylko dla strzelców gościnnych Uroczysty koncert orkiestry Huty Donnersmarck w ogrodzie strzeleckim.
W okresie od 21 do 28 września, odbędzie się z udziałem wszystkich Kół Strzeleckich z Górnego Śląska, festyn z okazji otwarcia nowego Domu Strzeleckiego, a następnie królewskie strzelanie Zabrzańskiego Koła Strzeleckiego.
Plan festynu:
1. Niedziela 21 września 1902:
a. Msza Święta dla katolików o godz. 8 rano. Wymarsz z siedziby.
b. Przywitanie gości na dworcu od godz. 10:23. Przekazanie sztandarów w lokalu związku w Hotelu Glasser, Dorotheenstr. (ul. 3-go maja).
c. Od 11:30 do 12:30 poranny koncert w ogrodzie Hotelu Glasser.
d. O godz 13:30 ustawienie pochodu w rozlosowanej kolejności kół i związków na ulicy Dorotheenstr, na przeciw poczty i Hotelu Glasser.
e. O godz. 14: odebranie sztandarów i gości honorowych z hotelu i ustawienie ich w pochodzie.
f. O godz. 14:15 uroczysty przemarsz ulicami Dorotheenstrasse, Kaniastrasse, przez rynek koło ratusza gminy Małe Zabrze, Ringstrasse,. Postój koło „Borinskiego” i oficjalna przywitanie gości, przemowa zakończona toastem za cesarza. Następnie przemarsz Ringtrasse i Dorotheenstrasse do Domu Strzeleckiego i oddanie sztandarów gospodarzowi.
g. Od godz 15 rozpoczęcie strzelania na wszystkich strzelnicach, tylko dla strzelców gościnnych Uroczysty koncert orkiestry Huty Donnersmarck w ogrodzie strzeleckim.
2. Niedziela 28 września 1902 rok
a. Koncert od godz. 15
b. Proklamacja Króla Strzelców, marszałków i dostojników.
Opłata dla widzów wynosi 30 fenigów za każdy koncert. Dodatkowo dnia 22 września odbędzie się w domu strzeleckim koncert o godz. 15.30.
Na Ptasiej Łące ustawione będą karuzele, odbędą się pokazy atletów i inne ciekawostki, co zapewni wszystkim doskonałą i zróżnicowaną rozrywkę.
Zabrze we wrześniu 1902. Właściciel domu strzeleckiego.
a. Koncert od godz. 15
b. Proklamacja Króla Strzelców, marszałków i dostojników.
Opłata dla widzów wynosi 30 fenigów za każdy koncert. Dodatkowo dnia 22 września odbędzie się w domu strzeleckim koncert o godz. 15.30.
Na Ptasiej Łące ustawione będą karuzele, odbędą się pokazy atletów i inne ciekawostki, co zapewni wszystkim doskonałą i zróżnicowaną rozrywkę.
Zabrze we wrześniu 1902. Właściciel domu strzeleckiego.
Właścicielem
otwartego w 1902 domu był pan August Gawlytta, a znajdował się on
przy ulicy Sosnitzaerstrasse 10. W książce handlu i przemysłu z
1933 roku Gawlytta występuje jako gospodarz w lokalu zlokalizowanym
przy Sosnitzaerstrasse 66 i telefonem nr 2083. W 1937 roku
nastąpiła zmiana nazwy ulicy z Sosnitzaerstrasse na Kampfbahnalle.
W książce adresowej z 1938 roku August Gawlytta występuje jako gospodarz w lokalach zlokalizowanym przy Kampfbahnalle 66.
W książce adresowej z 1938 roku August Gawlytta występuje jako gospodarz w lokalach zlokalizowanym przy Kampfbahnalle 66.
|
|
Reklama Domu
Strzeleckiego z książek adresowych z lat 1908 i 1912.
Oba zawierają tą
samą treść:
„Dom Strzelecki Zabrze. Największy cel wycieczek z Zabrza i okolic. Przyjemny pobyt. Własny dowóz autobusem. Doskonałe piwa: Kissling, Tyskie Książęce i inne. Duży wybór dań. Duży plac zabaw. Latem: pływanie gondolą. Zimą: lodowisko”.
W roku otwarcia nowego Domu Strzeleckiego siedzibą Związku był Hotel „Glasser” Dorotheenstr. (ul. 3-go maja), koło poczty.
Książka adresowa dla miasta Zabrze na lata 1908/1909 roku podaje, że przewodniczącym Związku Strzeleckiego (Bractwa Kurkowego) był komornik Franz Waldera. Lokalem stowarzyszenia był lokal miejski. (Prawdopodobnie jego syn Kurt Waldera, Dorotheenstr. 14, był znanym przed wojną prawnikiem i notariuszem ,działaczem nazistowskim).
W 1914 roku przewodniczącym nadal był Franz Waldera. Zmienił się lokal stowarzyszenia, którym został Hotel Schüller przy Kronprinzenstrasse 135, którego właścicielem w owym czasie był restaurator Richard Wilscher (ul. Wolności).
W 1929 roku przewodniczącym gildii był Paul Rebitzky. Zapewne lokalem stowarzyszenia został wtedy lokal, którego był on właścicielem na Wallstrasse dzisiejsza Pułaskiego.
„Dom Strzelecki Zabrze. Największy cel wycieczek z Zabrza i okolic. Przyjemny pobyt. Własny dowóz autobusem. Doskonałe piwa: Kissling, Tyskie Książęce i inne. Duży wybór dań. Duży plac zabaw. Latem: pływanie gondolą. Zimą: lodowisko”.
W roku otwarcia nowego Domu Strzeleckiego siedzibą Związku był Hotel „Glasser” Dorotheenstr. (ul. 3-go maja), koło poczty.
Książka adresowa dla miasta Zabrze na lata 1908/1909 roku podaje, że przewodniczącym Związku Strzeleckiego (Bractwa Kurkowego) był komornik Franz Waldera. Lokalem stowarzyszenia był lokal miejski. (Prawdopodobnie jego syn Kurt Waldera, Dorotheenstr. 14, był znanym przed wojną prawnikiem i notariuszem ,działaczem nazistowskim).
W 1914 roku przewodniczącym nadal był Franz Waldera. Zmienił się lokal stowarzyszenia, którym został Hotel Schüller przy Kronprinzenstrasse 135, którego właścicielem w owym czasie był restaurator Richard Wilscher (ul. Wolności).
W 1929 roku przewodniczącym gildii był Paul Rebitzky. Zapewne lokalem stowarzyszenia został wtedy lokal, którego był on właścicielem na Wallstrasse dzisiejsza Pułaskiego.
Z zastawy na której
spożywano „duży wybór dań”, jak w reklamie, zachował się talerz o średnicy
23,2 cm wykonany z białej grubej porcelany.
Producentem tego talerza jest firma
założona w 1881 roku przez braci Bauscher w mieście Weiden w
Bawarii. Poniżej podajemy link do strony firmy Bauscher, na której
można przeczytać więcej informacji o historii firmy i jej
produktach. Firma istnieje do dnia dzisiejszego.
Właścicielem firmy mieszczącej się w 1918 roku we Wrocławiu 2, przy Frankenplatz 8 zajmującej się między innymi handlem artykułami wyposażenia dla hoteli i restauracji był Julius Bautz.
W książce adresowej dla Wrocławia z 1941 roku Julius Bautz występuje dalej jako właściciel firmy, ale jako kupiec występuje Fritz Borris z adresem przy Hohenzollernstrasse 127.
Właścicielem firmy mieszczącej się w 1918 roku we Wrocławiu 2, przy Frankenplatz 8 zajmującej się między innymi handlem artykułami wyposażenia dla hoteli i restauracji był Julius Bautz.
W książce adresowej dla Wrocławia z 1941 roku Julius Bautz występuje dalej jako właściciel firmy, ale jako kupiec występuje Fritz Borris z adresem przy Hohenzollernstrasse 127.
Przetrwała
również porcelanka z zamknięcia dźwigniowego butelek, którą na
potrzeby swojego lokalu zamówił August Gawlitta.
|
Na
skanie widoczna jest pieczątka Hermanna Krügera
z napisem „Zabrzer Schützenkönig”
(Zabrzański Król Strzelców). Hermann Krüger
posiadał na rogu Dorotheenstrasse (ul. 3 Maja) i Gartenstrasse (ul.
Sienkiewicza) sklep, w którym sprzedawał między innymi papierosy,
cygara, cygaretki, tytoń, książki, papier i przybory do pisania.
Jest także wydawcą kilkunastu zabrzańskich pocztówek.
|
Eksponaty z prywatnego zbioru Dariusza Guza.
Wszystkie wydarzenia
z życia Związku Strzeleckiego odnotowywała miejscowa i regionalna
prasa.
Wychodząca na Górnym Śląsku gazeta „Oberschlesien im Bild” (Górny Śląsk w Fotografii) z dnia 27.06.1924, numer 20 opisywała:
Wychodząca na Górnym Śląsku gazeta „Oberschlesien im Bild” (Górny Śląsk w Fotografii) z dnia 27.06.1924, numer 20 opisywała:
Oberschlesien im Bild 27.06.1924
Fabrykant
Sladek-junior , Królem Strzelców.
Tegoroczny festyn strzelecki w Hindenburg, który jak zwykle przyciągnął tłumy ludzi z miasta i okolic, miał bardzo niespodziane zakończenie, gdyż królem strzelców został fabrykant Sladek-junior , lewym marszałkiem zaś jego ojciec Sladek-senior.
Na zdjęciach widoczni: Sladek-junior z lewej, górny owal Sladek -senior, dolne, prawy marszałek inspektor finansowy Günzel, król kurkowy Rebitzki. (zwycięzca w strzelaniu do sztucznego ptaka, właściciel gospody w mieście).
Tegoroczny festyn strzelecki w Hindenburg, który jak zwykle przyciągnął tłumy ludzi z miasta i okolic, miał bardzo niespodziane zakończenie, gdyż królem strzelców został fabrykant Sladek-junior , lewym marszałkiem zaś jego ojciec Sladek-senior.
Na zdjęciach widoczni: Sladek-junior z lewej, górny owal Sladek -senior, dolne, prawy marszałek inspektor finansowy Günzel, król kurkowy Rebitzki. (zwycięzca w strzelaniu do sztucznego ptaka, właściciel gospody w mieście).
W dniach od 7 do 10 lipca 1912 roku w Mikołowie odbyły się 62 Górnośląskie Strzelanie
Związkowe. (Oberschlesisches Bundes Schiessen) Opisano to dokładnie w wydany w formie książeczki 42 - stronicowym programie.
Z Zabrza do Mikołowa przybyła delegacja złożona z 22 członków bractwa kurkowego:
Z Zabrza do Mikołowa przybyła delegacja złożona z 22 członków bractwa kurkowego:
|
1. Viktor Cichon –
mistrz piekarski
2. Adolf Rotznyk – mistrz rzeźniczy 3. Philip Gwosdz - mistrz rzeźniczy 4. Theodor Frank - mistrz rzeźniczy 5. Paul Rebitzky – hurtownik piwa 6. Carl Dessler - mistrz rzeźniczy 7. Paul Marondel – mistrz ślusarski 8. Johann Duda - kupiec 9. Adolf Strumpfner - kupiec 10. Robert Goiny - zegarmistrz 11. Max Scholz - restaurator |
12. Josef Tomczyk – mistrz piekarski
13. Salo Weiss - kupiec 14. Carl Olbrich - oberżysta 15. Theodor Schwerdtner - oberżysta 16. Karl Muschik – mistrz krawiecki 17. Josef Zang - kupiec 18. Anton Wollnitza - zegarmistrz 19. Hermann Scholz – mistrz dekarski 20. Johann Czysz – budowniczy wozów 21. Leopold Lissok - mistrz rzeźniczy 22. Franz Waldera - komornik |
W 1929 roku
wybudowano w tym samym miejscu nowy Dom Strzelecki.
Schützenhaus 1929
|
Verlag Wilhelm Berger, Hindenburg-Süd.
|
W środku była duża
sala do tańca i kawiarnia. Na zewnątrz taras kawiarniany, plac
zabaw, krąg taneczny i pawilon koncertowy i staw gondolowy.
Ten budynek w prawie
nie zmienionym stanie stoi do dzisiaj pod adresem ul. Roosevelta 118. Mieści się tam Instytut Techniki i Aparatury Medycznej ITAM.
Opracowanie: Dariusz Guz i Andrzej Dutkiewicz. 11.09.2014
Źródła, talerz z Domu Strzeleckiego:
http://www.bauscher.de/ueber-bauscher/geschichte.html (22.09.2014. 22.09)
http://www.odkrywca.pl/sygnatura-ss-reich,653124.html (22.09.2014. 21.53)
http://sbc.org.pl/dlibra/docmetadata?id=79487&from=&dirids=1&ver_id=&lp=2&QI= (22.09.2014. 22.38)
http://www.breslau-wroclaw.de/de/breslau/ab/1941/?ct=no&lastname=&firstname=&wst=1&street=Hohenzollern&professional=&=Los (22.09.2014. 22.44)
Inne źródła, jak w tekście, ponadto:
http://www.zabrze.aplus.pl/zabrzanskie_parki_uklad1.html
http://www.zabrze.aplus.pl/muzeum_zabrza_przedmioty_uzytkowe1.html
http://www.niemodlin.org/index.php?id=362&L=2 (11.09.2014)
http://www.okreg-slaski.kurkowe.pl/historia.html (11.09.2014)
http://pl.wikipedia.org/wiki/Okr%C4%99g_%C5%9Al%C4%85ski_Zjednoczenia_Kurkowych_Bractw_Strzeleckich_RP (11.09.2014)
62 Górnośląskie Strzelanie Związkowe
1. Fest – Schrift für das 62. Oberschlesische Bundes-Schiessen zu Nikolai O-S. Am 7., 8., 9. und 10 Juli 1912. Nikolai 1912. Druck von maiek, Nikolai O.-S. Zbiory Śląskiej Biblioteki Cyfrowej Katowice
2. Die Meister der Zunft. Hindenburg Oberschl., im März 1936. Organisationsleiter Erich Kapitza.
Druck und Verlag Richard Reddigau, Hindenburg Oberschl. Zbiory prywatne Dariusza Guz.
http://www.bauscher.de/ueber-bauscher/geschichte.html (22.09.2014. 22.09)
http://www.odkrywca.pl/sygnatura-ss-reich,653124.html (22.09.2014. 21.53)
http://sbc.org.pl/dlibra/docmetadata?id=79487&from=&dirids=1&ver_id=&lp=2&QI= (22.09.2014. 22.38)
http://www.breslau-wroclaw.de/de/breslau/ab/1941/?ct=no&lastname=&firstname=&wst=1&street=Hohenzollern&professional=&=Los (22.09.2014. 22.44)
Inne źródła, jak w tekście, ponadto:
http://www.zabrze.aplus.pl/zabrzanskie_parki_uklad1.html
http://www.zabrze.aplus.pl/muzeum_zabrza_przedmioty_uzytkowe1.html
http://www.niemodlin.org/index.php?id=362&L=2 (11.09.2014)
http://www.okreg-slaski.kurkowe.pl/historia.html (11.09.2014)
http://pl.wikipedia.org/wiki/Okr%C4%99g_%C5%9Al%C4%85ski_Zjednoczenia_Kurkowych_Bractw_Strzeleckich_RP (11.09.2014)
62 Górnośląskie Strzelanie Związkowe
1. Fest – Schrift für das 62. Oberschlesische Bundes-Schiessen zu Nikolai O-S. Am 7., 8., 9. und 10 Juli 1912. Nikolai 1912. Druck von maiek, Nikolai O.-S. Zbiory Śląskiej Biblioteki Cyfrowej Katowice
2. Die Meister der Zunft. Hindenburg Oberschl., im März 1936. Organisationsleiter Erich Kapitza.
Druck und Verlag Richard Reddigau, Hindenburg Oberschl. Zbiory prywatne Dariusza Guz.